By
Οι σπουδαστές φιλοσοφίας είναι κυρίως γυναίκες, απόφοιτοι δημόσιων σχολείων, προέρχονται από χαμηλά ή μεσαία εισοδηματικά στρώματα, ασχολούνται με την πολιτική, ακούνε Hip Hop και έντεχνη μουσική, δεν γράφουν ποίηση ούτε επισκέπτονται γκαλερί αλλά πηγαίνουν συχνά σε Αρχαιολογικά Μουσεία. Ελάχιστοι δηλώνουν βαθιά εξοικειωμένοι με τη φιλοσοφία αλλά πιστεύουν ότι μέσω των σπουδών τους, θα καλλιεργήσουν τον τρόπο που σκέφτονται, που κατανοούν τον κόσμο και τελικά τον τρόπο που αισθάνονται.
του Δημήτρη Καλαντζή
Την έρευνα για το προφίλ των σπουδαστών Φιλοσοφίας στα ελληνικά ΑΕΙ και το βαθμό εξοικείωσής τους με το «φιλοσοφικό επιχείρημα», διενήργησε ο τομέας Ανθρωπιστικών, Κοινωνικών Επιστημών & Δικαίου της σχολής Εφαρμοσμένων Μαθηματικών και Φυσικών Επιστημών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου με επιστημονικό υπεύθυνο τον επ. καθηγητή Κώστα Θεολόγου και ερευνητική ομάδα τους: Σιμόνη Ηλιάδη, υπ. Δρ. ΕΜΠ, Κώστα Θεολόγου, Επίκουρο Καθηγητή ΕΜΠ και Σπύρο Στέλιο, Δρ. Φιλοσοφίας, ΕΔΙΠ ΕΜΠ. Η έρευνα δεν χρηματοδοτήθηκε από κάποιον φορέα αλλά υλοποιήθηκε από τους ίδιους τους ερευνητές με τη συνδρομή του «Εργαστηρίου Θεωρητικής και Εφαρμοσμένης Φιλοσοφίας, Ιστορίας και Κοινωνιολογίας των Επιστημών» του ΕΜΠ (αναλυτικότερα η «ταυτότητα» της έρευνας στο τέλος του άρθρου).
Στην έρευνα συμμετείχαν σπουδαστές που παρακολουθούν μαθήματα Φιλοσοφίας σε έξι ελληνικά Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα: Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Πανεπιστήμιο Κρήτης και Πανεπιστήμιο Πατρών.
Στην Ελλάδα φοιτούν περίπου 12.000 νέοι σε τμήματα Φιλοσοφίας με τη συντριπτική πλειοψηφία τους να είναι γυναίκες. Αναλυτικότερα η εικόνα του προφίλ τους και των πολιτιστικών τους επιλογών προκύπτει από τους ακόλουθους πίνακες και γραφήματα:
Από τις απαντήσεις των φοιτητών που συμμετείχαν στην έρευνα προκύπτουν τα εξής κοινωνιολογικά χαρακτηριστικά:
- Οι σπουδαστές Φιλοσοφίας είναι κυρίως γυναίκες (ποσοστό 74%), αλλά όσο προχωρά η εξειδίκευση και το επίπεδο σπουδών ο αριθμός των αντρών σπουδαστών αυξάνεται και σε κάποιες περιπτώσεις ξεπερνά τον αριθμό των γυναικών.
- Οι σπουδαστές Φιλοσοφίας είναι κατά πλειοψηφία (ποσοστό 90%) απόφοιτοι δημόσιων σχολείων και όχι ιδιωτικών και αυτό εν μέρει εξηγείται, εφόσον τα ιδιωτικά σχολεία στην Ελλάδα είναι συντριπτικά λιγότερα από τα δημόσια.
- Οι σπουδαστές Φιλοσοφίας προέρχονται από χαμηλά ή μεσαία εισοδηματικά στρώματα και αυτό επίσης εξηγείται αφενός από τη περίοδο οικονομικής ύφεσης που διέρχεται η χώρα και ο πληθυσμός της.
- Οι σπουδαστές Φιλοσοφίας ακούνε κυρίως Hip-hop – Pop – Rock ή Έντεχνη μουσική, ενώ μόνο το 8% των σπουδαστών επιλέγει την κλασσική μουσική.
- Οι σπουδαστές Φιλοσοφίας ασχολούνται στην πλειοψηφία τους με την πολιτική ή έστω θεωρούν τον εαυτό τους πολιτικοποιημένο κατά 55%.
ΠΡΟΣΔΟΚΙΕΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΣΠΟΥΔΕΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ
Δεύτερος στόχος της έρευνας από την ομάδα καθηγητών του ΕΜΠ, ήταν να διερευνηθεί ο βαθμός ενδιαφέροντος και εξοικείωσης των σπουδαστών με το αντικείμενο, τα εργαλεία και τις βασικές έννοιες της Φιλοσοφίας, καθώς και οι προσδοκίες από τις σπουδές τους.
Όσον αφορά στο ενδιαφέρον των σπουδαστών για τη Φιλοσοφία και τον βαθμό εξοικείωσής τους με τις έννοιες και τα εργαλεία της, τα συμπεράσματα της έρευνας δείχνουν:
- Το 64% των σπουδαστών ασχολείται με τη Φιλοσοφία από τα μαθητικά του χρόνια, ενώ περίπου ένας στους τρεις σπουδαστές διαβάζουν ή έχουν διαβάσει εξωδιδακτικά βιβλία Φιλοσοφίας στον ελεύθερο χρόνο τους.
- Η συντριπτική πλειοψηφία των σπουδαστών φιλοσοφίας εκτιμά ότι τα μαθήματα φιλοσοφίας (θα) συμβάλλουν και στον τρόπο που σκέφτονται (ποσοστό 91%) και στον τρόπο που κατανοούν τον κόσμο (ποσοστό 83%) και στον τρόπο που αισθάνονονται (ποσοστό 71%).
- Το ποσοστό των φοιτητών που δηλώνει υψηλό ή πολύ υψηλό βαθμό εξοικείωσης με τη φιλοσοφία δεν ξεπερνάει το 16%. Εντούτοις προκαλεί σχετική έκπληξη το γεγονός ότι στην κατηγορία σπουδαστών «φοιτητές Φιλοσοφικών Σχολών και μεταπτυχιακών προγραμμάτων Φιλοσοφίας» το ποσοστό που δηλώνει υψηλό ή πολύ υψηλό βαθμό εξοικείωσης με τη φιλοσοφία είναι μόλις 17%.
- Ο χαμηλός βαθμός εξοικείωσης των σπουδαστών διαπιστώνεται και από την επίδοσή τους στις ερωτήσεις φιλοσοφικών γνώσεων. Με άλλα λόγια οι φοιτητές δεν δηλώνουν απλώς χαμηλό βαθμό εξοικείωσης, αλλά είναι όντως πολύ λίγο εξοικειωμένοι με το αντικείμενο και τις βασικές έννοιες της Φιλοσοφίας ή τουλάχιστον λιγότερο εξοικειωμένοι απ’ όσο αρχικά περίμεναν οι ερευνητές. Ενδεικτικό ή ακριβέστερα αποκαλυπτικό παράδειγμα αποτελεί η έννοια της γνώσης, όπου μόνο το 14% των φοιτητών επέλεξε να την ορίσει ως αληθή δικαιολογημένη πεποίθηση, δηλαδή τον βασικό ορισμό στον πλατωνικό διάλογο Θεαίτητος (368/7 π.Χ.).
ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑ;
Τρίτος στόχος της έρευνας ήταν να μετρηθεί το επίπεδο γνώσης της φιλοσοφικής επιχειρηματολογίας (philosophical argument).
Από τις απαντήσεις των φοιτητών οι ερευνητές καταλήγουν στα εξής συμπεράσματα:
- Οι σπουδαστές δεν είναι εξοικειωμένοι με την έννοια του επιχειρήματος, παρόλο που το επιχείρημα ως εργαλείο αποτελεί θεμέλιο κύτταρο της Φιλοσοφίας και του φιλοσοφικού στοχασμού μέσω της Λογικής. Μόνο το 33% των σπουδαστών που συμμετείχαν στην έρευνα επέλεξε τον ορθό ορισμό του επιχειρήματος. Συν τοις άλλοις διαπιστώθηκε ότι λιγότεροι από ένας στους δυο πτυχιούχους Φιλοσοφίας ή μεταπτυχιακούς φοιτητές γνώριζε τα συστατικά που συγκροτούν ένα επιχείρημα (τουλάχιστον μία προκείμενη και ένα συμπέρασμα).
- Οι φοιτητές Φιλοσοφίας, παρά την αδυναμία τους να επιλέξουν τον ορθό ορισμό του επιχειρήματος, ήταν στην πλειοψηφία τους σε θέση να αναγνωρίσουν αν μια πρόταση ή ένα σύνολο προτάσεων συνιστά επιχείρημα ή όχι. Μάλιστα οι ερωτήσεις αναγνώρισης των επιχειρημάτων ήταν οι ερωτήσεις με τα υψηλότερα ποσοστά ευστοχίας των φοιτητών, ανεξαρτήτως Ιδρύματος.
- Οι φοιτητές Φιλοσοφίας δεν είναι καθόλου εξοικειωμένοι με τις έννοιες ορθό, έγκυρο, άκυρο και (λογική) πλάνη. Οι ερωτήσεις χαρακτηρισμού επιχειρημάτων ήταν οι ερωτήσεις που συγκέντρωσαν τα χαμηλότερα ποσοστά εύστοχων απαντήσεων στο σύνολο των ερωτήσεων φιλοσοφικών γνώσεων, με τους μεταπτυχιακούς φοιτητές να σημειώνουν τα υψηλότερα ποσοστά εύστοχων απαντήσεων δίχως, ωστόσο, αυτά να ξεπερνούν το 40%.
- Οι σπουδαστές του Πανεπιστημίου Πατρών είχαν τις καλύτερες επιδόσεις και στο σύνολο των ερωτήσεων φιλοσοφικών γνώσεων και στις ερωτήσεις που αφορούσαν ειδικότερα τη φιλοσοφική επιχειρηματολογία.
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ
Η έρευνα του τομέα Ανθρωπιστικών, Κοινωνικών Επιστημών & Δικαίου της Σχολής Εφαρμοσμένων Μαθηματικών και Φυσικών Επιστημών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, βρίσκεται στη διαδικασία έκδοσής της, με πλήθος ακόμα στοιχείων και συμπερασμάτων.
Θεματικός τίτλος:
Έρευνα για τους σπουδαστές Φιλοσοφίας στα ελληνικά ΑΕΙ: Ταυτοτικά στοιχεία των Σπουδαστών Φιλοσοφίας στα ελληνικά ΑΕΙ και βαθμός εξοικείωσής τους με το φιλοσοφικό επιχείρημα
Ερευνητική ομάδα
Σιμόνη Ηλιάδη, υπ. Δρ. ΕΜΠ
Κώστας Θεολόγου, Επίκουρος Καθηγητής ΕΜΠ
Σπύρος Στέλιος, Δρ. Φιλοσοφίας, ΕΔΙΠ ΕΜΠ
Επιστημονικός υπεύθυνος
Κώστας Θεολόγου, Επίκουρος Καθηγητής ΕΜΠ
Χρηματοδότηση
Η έρευνα δεν χρηματοδοτήθηκε από κανένα φορέα. Υλοποιήθηκε εξ ολοκλήρου με ίδιους πόρους των ερευνητών και με την βοήθεια του τεχνολογικού εξοπλισμού και με αναλώσιμα του «Εργαστηρίου Θεωρητικής και Εφαρμοσμένης Φιλοσοφίας, Ιστορίας και Κοινωνιολογίας των Επιστημών και Τεχνολογίας» του Τομέα Ανθρωπιστικών, Κοινωνικών Επιστημών και Δικαίου της Σχολής Εφαρμοσμένων Μαθηματικών και Φυσικών Επιστημών του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου.
Πληθυσμός, δείγμα, δειγματοληψία
Ο πληθυσμός της έρευνας είναι οι προπτυχιακοί-μεταπτυχιακοί σπουδαστές που παρακολουθούσαν μαθήματα Φιλοσοφίας το ακαδημαϊκό έτος 2014-15 στην Ελλάδα. Χρησιμοποιήθηκε η δειγματοληψία που βασίζεται σε διαθέσιμα υποκείμενα (availability sampling), έλαβαν μέρος συνολικά 731 σπουδαστές έξι ελληνικών ΑΕΙ. Όλοι οι παρόντες στην αίθουσα φοιτητές του κάθε μαθήματος με την άδεια -ή την προτροπή- του διδάσκοντα δέχτηκαν να συμμετάσχουν στην έρευνα. Το δείγμα δεν βασίστηκε σε εθελοντική συμμετοχή, αλλά περιλαμβάνει όλους όσους έτυχε να παρακολουθούν εκείνη τη μέρα το εκάστοτε μάθημα.
